Συνέντευξη με τη Λήδα ΡαΪση
Βίκυ Τσαμπάζη
Μεγάλωσε μέσα στα τζάμια, στην οικογενειακή επιχείρηση του παππού της, πρόσφυγα από τη Σμύρνη, που ιδρύθηκε ακριβώς πριν από 100 χρόνια, το 1922. Φοίτησε στη σχολή Βακαλό (MA Interior Architectual Desigh) και εργάστηκε σε αρχιτεκτονικό γραφείο στη Φλωρεντία. Διδάχτηκε την τέχνη του βιτρώ στη Siena της Ιταλίας και την τέχνη fusing στο Εδιμβούργο. Έμαθε τις τεχνικές perle a lume και φυσητό γυαλί στο νησί Murano στη Βενετία κοντά σε καταξιωμένους δασκάλους. Με την επιστροφή της στην Ελλάδα διδάχθηκε την τεχνική του casting (χαμένου κεριού) και pate de verre. Στο κόσμημα είχε δάσκαλο τον Δημήτρη Νικολαΐδη. Δουλεύει με το γυαλί σε όλες του τις μορφές, κατασκευάζει κοσμήματα λιώνοντας το γυαλί στο φλόγιστρο, διακοσμητικά αντικείμενα με χυτό γυαλί και μεγάλες επιφάνειες βιτρώ με χρωματιστά γυαλιά, μολύβια και κασσίτερο. Σήμερα συζητάμε με τη Λήδα ΡαΪση.
Θα ήθελα να ξεκινήσουμε τη συζήτηση λέγοντας μου λίγα πράγματα για τον παππού σου, που ίδρυσε την οικογενειακή επιχείρηση. Πως ήρθε στην Ελλάδα και κάτω υπό ποιες συνθήκες;
Καλησπέρα Βίκυ μου!
Ο παππούς μου γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1900, πολέμησε στη Μικρασιατική εκστρατεία και το 1922 με την καταστροφή της Σμύρνης ήρθε στην Αθήνα και εγκαταστάθηκε στον Βύρωνα. Το 1922 ίδρυσε την οικογενειακή επιχείρηση στο Παγκράτι, στην οποία πουλούσε κορνίζες, τζάμια, στεφανοθήκες κτλ.
Γνωρίζω ότι έχει γράψει ένα βιβλίο για τη ζωή του, κάτι σαν αυτοβιογραφία, αν μου επιτρέπεται να πω. Θα ήθελες να το μοιραστείς μαζί μας;
Ναι βεβαίως, πρόκειται για μια αυτοβιογραφία με τίτλο «Μια ζωή σαν μυθιστόρημα», στην οποία περιγράφει τα πρώτα χρόνια της ζωής του στη Σμύρνη, σκηνές από την εκστρατεία, την ημέρα της καταστροφής της Σμύρνης και πώς κατάφερε να μπει σε πλοίο και να έρθει στην Ελλάδα.
Παρακάτω μιλάει για τη ζωή του στο Παγκράτι, τον ερχομό των παιδιών του κτλ.
Ποια είναι τα παιδικά σου βιώματα και πόσο σε επηρέασαν για να ασχοληθείς με τη τέχνη του βιτρώ και στην δημιουργία τεχνουργημάτων με γυαλί και έργα με γυάλινες ψηφίδες;
Εκτός από τα γαλλικά και το πιάνο (χαχα)… τα καλοκαίρια πηγαίναμε στο μαγαζί να βοηθήσουμε και να «…δούμε πώς βγαίνουν τα χρήματα…»…οπότε όπως καταλαβαίνεις μεγάλωσα κυριολεκτικά μέσα στα τζάμια. Ως ο καλλιτέχνης της οικογένειας, μετέτρεψα τους όγκους και τα ρετάλια γυαλιών που έβρισκα σε αντικείμενα τέχνης. Επίσης είχα την ευκαιρία να γνωρίσω και άλλους καλλιτέχνες γυαλιού που έρχονταν στο μαγαζί να προμηθευτούν την πρώτη ύλη.
Επιστρέφοντας μετά τις σπουδές σου στη Siena το Murano της Ιταλίας και το Εδιμβούργο βρήκες ανταγωνισμό στην Ελλάδα και αν ναι, πως σε αντιμετώπισαν στο συγκεκριμένο χώρο;
Η αλήθεια είναι ότι δεν βρήκα ανταγωνισμό. Η δυσκολία που αντιμετώπισα είναι ότι ο κόσμος δεν γνώριζε το αντικείμενο και έπρεπε να του το μάθω. Στην Ελλάδα είμαστε λίγοι επαγγελματίες που ασχολούμαστε με την συγκεκριμένη τέχνη και υπάρχει κατανόηση και αλληλοβοήθεια μεταξύ μας.
Τι είναι το βιτρώ και το fusing για εσένα;
Ιστορία, αφορμή για σεμινάρια και workshops, ταξίδια και πολλές ώρες δουλειάς και πειραματισμού.
Τα σχέδια στο βιτρώ ή στο fusing τα σχεδιάζεις εσύ; Από που παίρνεις την έμπνευση;
80% των πραγμάτων που κατασκευάζω είναι δικά μου σχέδια, εμπνέομαι από την καθημερινότητα, τη φύση, τη μόδα, τα social media κτλ
Ένα 20% είναι κατασκευές συγκεκριμένων σχεδίων που μου ζητούν οι πελάτες, συνήθως από κάποια φωτογραφία που έχουν βρει και θέλουν να κατασκευάσουν κάτι αντίστοιχο.
Πως επιλέγεις τα θέματα που θα αποτυπώσεις στο γυαλί και ποια σε συγκινούν περισσότερο;
Κατ' αρχήν πρέπει να μου αρέσει αυτό που φτιάχνω. Πρώτος γνώμονας είναι να κατασκευάσω κάτι που θα έβαζα και εγώ στο σπίτι μου. Και εάν πρόκειται για κόσμημα, κάτι που θα φορούσα και εγώ η ίδια.
Με συγκινεί οτιδήποτε έχει να κάνει με αρχαίους και μεσαιωνικούς πολιτισμούς. Η σκέψη και μόνο ότι πριν 500-1000 ή και 2000 χρόνια (εξαρτάται για ποια τεχνική μιλάμε) κάποιος έφτιαχνε κάτι αντίστοιχο με παρόμοιο τρόπο είναι πολύ σπουδαίο.
Σε αντιγράφουν;
Από όσο ξέρω όχι (χαχα)
Το διάστημα της καραντίνας ήταν μια δημιουργική ή μια δύσκολη περίοδος για εσένα;
Υπήρχε πολύς χρόνος για δημιουργία, επαναπροσδιορισμός πολλών πραγμάτων και ευκαιρία να τακτοποιηθεί το εργαστήριο. Δύσκολη περίοδος ήταν για το κομμάτι το οικονομικό, όπως κ για τους περισσότερους ελεύθερους επαγγελματίες. Ήταν όμως ξεκάθαρο πλέον ότι έπρεπε να επενδύσουμε περισσότερο στην digital εποχή. Κατασκευή e-shop, social media κτλ.
Στην Ελληνική αγορά του μοναδικού χειροποίητου αντικειμένου οι καλλιτέχνες αντιμετωπίζουν προβλήματα από την «επιδρομή» κινέζικων (φθηνών και μαζικών) απομιμήσεων;
Εννοείται… στο κομμάτι των κοσμημάτων, ο κόσμος τις περισσότερες φορές νομίζει ότι παίρνω μια χάντρα από το Μοναστηράκι και την περνάω σε ένα κορδόνι. Μετά του εξηγώ ότι η συγκεκριμένη χάντρα κατασκευάζεται στο εργαστήριό μου με χρήση φλόγιστρου και γυαλί που προμηθεύομαι από το νησί του Μουράνο στη Βενετία. Και κάπως έτσι προχωράμε στην πώληση. Όταν όμως δεν βρίσκομαι εκεί να περιγράψω την κατασκευή, για παράδειγμα ο υποψήφιος πελάτης χαζεύει στο Instagram, είναι πολύ πιθανό να το προσπεράσει γιατί δεν καταλαβαίνει την αξία του και να προχωρήσει παρακάτω στην απόκτηση ενός κινέζικου αντικειμένου σε πολύ χαμηλότερη τιμή.
Έχεις κάποιον καλλιτέχνη από τον χώρο σου που θαυμάζεις περισσότερο, που σε συγκινεί η τεχνική του ή τα έργα του;
Δεν θα σου πω συγκεκριμένο καλλιτέχνη. Με συγκλονίζει ότι έχει να κάνει με τεχνικές που χρησιμοποιούσαν στις περιοχές της Μεσογείου 3000 χρόνια πριν (γυάλινες χάντρες), οι υαλουργοί του Βυζαντίου που βρήκαν καταφύγιο στην Βενετία και εμπλούτισαν και διέσωσαν την τέχνη τους και οι τεχνίτες που κατά την περίοδο της Αναγέννησης δημιούργησαν μοναδικά έργα τέχνης στις Καθολικές εκκλησίες.
Ποια είναι τα θετικά και ποια τα αρνητικά ασχολούμενη με τη συγκεκριμένη τέχνη στην εποχή μας;
Το θετικό είναι ότι πρόκειται για κάτι εξειδικευμένο και μοναδικό. Όποιος θέλει μια τέτοια κατασκευή , γνωρίζει την αξία της και θα επενδύσει πάνω σε αυτή. Το αρνητικό είναι ότι στην εποχή του φτηνού και του πλαστικού, η ζήτηση πέφτει. Κ όταν σταματά να υπάρχει ζήτηση, κλείνουν τα εργοστάσια κατασκευής της πρώτης ύλης, οι καλλιτέχνες δεν βρίσκουν υλικά και σιγά σιγά οι τεχνίτες μειώνονται, μέχρι που εκλείπουν.
Με 5 λέξεις που θα χαρακτήριζες τον εαυτό σου;
Πολυμηχάνημα, καλλιτέχνης γυαλιού, μαμά, δημιουργική, ταπεινή….αλλα skip the question καλύτερα
Θα ήθελες να μας πεις για το Glassmyth;
Ουσιαστικά είναι το εργαστήριο μου όπου δημιουργούμε μοντέρνα διακοσμητικά αντικείμενα και κοσμήματα εφαρμόζοντας παραδοσιακές τεχνικές. Να ξέρεις πως ό,τι φτιάχνουμε είναι μοναδικό και κουβαλά ένα μικρό κομμάτι ιστορίας και εξέλιξης. Ονομάστηκε από τον glassmith όπου είναι ο υαλουργός, όμως τα έργα κατασκευάζονται στην Ελλάδα, οπότε έγινε glassmyth. Στο logo του απεικονίζεται μια από τις χάντρες μου, η οποία μοιάζει και με super ήρωα.
Τα τελευταία 15 χρόνια η Λήδα Ραΐση (3η γενιά) δημιουργεί διακοσμητικά χυτά αντικείμενα, εφαρμογές βιτρώ και κοσμήματα με χειροποίητες χάντρες murano.