ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Ηράκλειο, Κρήτη – Ένα αρχαιολογικό εύρημα μοναδικής σημασίας στον λόφο Παπούρα, κοντά στο Καστέλι Ηρακλείου, βρίσκεται στο επίκεντρο έντονων ανησυχιών από το Τοπικό Παράρτημα Κρήτης του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων. Η ανασκαφική έρευνα, που διενεργείται στο πλαίσιο του έργου για τον Νέο Διεθνή Αερολιμένα Ηρακλείου, αποκάλυψε μια εξαιρετικά σπάνια κυκλική κατασκευή διαμέτρου 48-50 μέτρων, η οποία χρονολογείται από την Προανακτορική έως την πρώιμη Παλαιοανακτορική περίοδο.

Το εύρημα, με τη δαιδαλώδη διάρθρωση επάλληλων λιθόκτιστων δακτυλίων σε διαφορετικά υψομετρικά επίπεδα, αποτελεί μοναδική ανακάλυψη στον Αιγαιακό χώρο, τόσο για την αρχιτεκτονική του σύλληψη και την επιμελή κατασκευή του, όσο και για την περίοπτη θέση του, δεσπόζοντας πάνω από την πεδιάδα του Καστελίου. Τα αρχαιολογικά δεδομένα υποδεικνύουν μια πιθανή λατρευτική χρήση του μνημείου. Εφόσον αυτή τεκμηριωθεί με την ολοκλήρωση της ανασκαφικής έρευνας, θα πρόκειται για ένα από τα πρωιμότερα παγκρήτια ιερά, όπως υποδηλώνουν τα εισαγόμενα αγγεία από τη Μεσαρά, την Κνωσό και τα βόρεια παράλια του νησιού. Εκτός από την κυκλική κατασκευή στην κορυφή, στα πρανή του λόφου έχουν εντοπιστεί επίσης αρχαίο μονοπάτι, κτηριακό συγκρότημα και λατρευτικό σπήλαιο.

Ωστόσο, η διαχειρίστρια εταιρεία του Νέου Διεθνούς Αερολιμένα Ηρακλείου (ΔΑΗΚ) προτίθεται να τοποθετήσει τις εγκαταστάσεις των ραδιοβοηθημάτων, οι οποίες απαιτούν εκτενείς διαμορφώσεις και επιχωματώσεις εκατέρωθεν του λόφου, σε άμεση γειτνίαση με την αρχαία κατασκευή. Αυτή η ενέργεια, σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, συνιστά κατάφωρη παραβίαση του Αρχαιολογικού Νόμου και θα προκαλέσει άμεση και έμμεση βλάβη τόσο στο ίδιο το μνημείο όσο και στον περιβάλλοντα χώρο του.

Οι αρχαιολόγοι υπενθυμίζουν ότι τόσο το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών (ΥΠΟΜΕ) όσο και η ίδια η Υπουργός Πολιτισμού είχαν δηλώσει στο παρελθόν ότι θα αναζητηθεί άλλη κατάλληλη θέση για την τοποθέτηση του ραντάρ. Η τωρινή πρόταση να τοποθετηθεί μόλις 20 μέτρα από το μνημείο θεωρείται απαράδεκτη. «Θεωρούμε, ότι το 2025 δεν είναι δυνατόν να μην μπορεί να εξευρεθεί τεχνική λύση, ώστε να μην επαναληφθεί μία αρχαιολογική τραγωδία, όπως της Νεολιθικής ακρόπολης στο Ζάγανι, στο πλαίσιο κατασκευής του Διεθνούς Αερολιμένα “Ελευθέριος Βενιζέλος”», τονίζουν οι αρχαιολόγοι.

Η προβλεπόμενη επέμβαση και η συγκεκριμένη χρήση θα καταστήσουν απαγορευτική την ανάδειξη του λόφου ως επισκέψιμου αρχαιολογικού χώρου, καθώς θα προκαλέσουν τεράστιες μεταβολές και αλλοιώσεις στο ανθρωπογενές περιβάλλον και το αρχαιοτοπίο, διαταράσσοντας την άρρηκτη σχέση που τα συνδέει. Επιπλέον, οι κατασκευαστικές εργασίες, που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων λατόμευση με χρήση εκρηκτικών, ενδέχεται να προκαλέσουν ανεπανόρθωτες βλάβες στο μνημείο, του οποίου η ανασκαφική έρευνα είναι ακόμα σε εξέλιξη.

Το Τοπικό Παράρτημα Κρήτης του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων απαιτεί την άμεση προστασία, συντήρηση και ανάδειξη του μοναδικού σε μέγεθος, σχήμα, αρχιτεκτονική σύλληψη και εκτέλεση μνημείου της Παπούρας, σε επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο. Ζητούν να μην υπονομευθεί με κανένα τρόπο η ακεραιότητά του, ο περιβάλλων χώρος του, καθώς και η μελλοντική επισκεψιμότητά του με εγκαταστάσεις όπως ραντάρ και πύργοι ελέγχου.

«Θεωρούμε, ότι είναι χρέος μας να διατηρηθεί το μοναδικό αρχαίο τοπίο του λόφου που αγκάλιαζε για χιλιετίες το μνημείο της Παπούρας, το οποίο περίμενε καρτερικά να αναδυθεί από την αρχαιολογική σκαπάνη. Μόνο τότε ο ερευνητής και ο επισκέπτης θα αποκομίζει την ανεπανάληπτη εμπειρία της επαφής με το μοναδικό αυτό μνημείο και ό,τι το περιβάλλει», καταλήγει η ανακοίνωση του Συλλόγου.