ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Ο Δρ. Χάρης Βλάδος (Ph.D.) κατέχει διδακτορικό δίπλωμα σπουδών που του απονεμήθηκε με «Πολύ Τιμητική Διάκριση» για την διατριβή του στους τύπους/μορφές εξελικτικής ένταξης στην παγκοσμιοποίηση των επιχειρήσεων που λειτουργούν στην Ελλάδα η οποία έλαβε χώρα στο πλαίσιο του Κέντρου Ερευνών & Μελετών των Πολυεθνικών Επιχειρήσεων (C.E.R.E.M) του Πανεπιστημίου των Παρισίων «Paris X, Nanterre». Η κύρια ερευνητική εστίαση του είναι στα πεδία της επιχειρησιακής στρατηγικής, ανταγωνιστικότητας, επιχειρηματικότητας, οικονομικής πολιτικής, και παγκοσμιοποίησης, ενώ έχει θεμελιώσει και αναπτύξει την «προσέγγιση Stra.Tech.Man» στον χώρο μελέτης της επιχειρηματικής δυναμικής. Ο Χάρης Βλάδος έχει συνεργαστεί με διάφορα ερευνητικά κέντρα και ως σύμβουλος επιχειρήσεων, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, για περίπου είκοσι χρόνια. Σήμερα διδάσκει ως μόνιμος Επίκουρος Καθηγητής στο αντικείμενο των «Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων και Επιχειρηματικότητας», στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, έχοντας διδάξει στο παρελθόν στα Πανεπιστήμια του Αιγαίου και της Πελοποννήσου και σε διάφορους δημοσίους και ιδιωτικούς εκπαιδευτικούς φορείς. 
Ο Χάρης Βλάδος έχει συγγράψει μέχρι σήμερα 13 βιβλία και έχει περισσότερες από 100 συνεισφορές στη διεθνή επιστημονική έρευνα.

Πέρα απο το παραπάνω “τυπικό" βιογραφικό του, ένα πράγμα που μπορεί να πεί κανείς για τον Δρ. Χάρη Βλάδο, είναι πως δεν διστάζει να πεί δύσκολες αλλά χρήσιμες αλήθειες και πως δεν “χαϊδεύει αυτιά”. Ποτέ!
Μιλήσαμε μαζί του για την κατάσταση στην οικονομία, στον απόηχο του Covid αλλά και της ενεργειακής κρίσης. Κι όπως πάντα, γλαφυρός, έδωσε την δική του οπτική για όλα!

CS: Πανδημία κι ενεργειακή κρίση μαζί. Δύσκολο μείγμα για τις ευρωπαϊκές οικονομίες και ακόμα περισσότερο για την ελληνική.

ΧΒ: Αναμφίβολα πρόκειται για ένα πολύ δύσκολο -εκρηκτικό θα έλεγα μίγμα- όχι μόνον για τις ευρωπαϊκές οικονομίες και την ελληνική αλλά και σε συνολικό παγκόσμιο επίπεδο. 
Η πανδημία του COVID-19 (όπως ήταν αρκετά αναμενόμενο από την έναρξή της, να είμαστε ειλικρινείς) έφερε μια δραστική κάμψη της οικονομικής δραστηριότητας παγκοσμίως σε μια πρώτη φάση, μείωσε απότομα την προσφορά σε ένα πλήθος διεθνών αγορών προϊόντων και υπηρεσιών, διατάραξε σε βάθος τις εφοδιαστικές αλυσίδες και αναδιέταξε τη δυναμική των διαφόρων κλάδων οικονομικής δραστηριότητας σε παγκόσμιο επίπεδο. 
Όπως έχω αναφέρει συγκεκριμένα σε ένα από τα σχετικά δημοσιευμένα άρθρα μου, εδώ και περισσότερο από έναν χρόνο πλέον (Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ, 17 Μάϊου 2020), η παγκόσμια οικονομία από τον Μάρτιο του 2020 φαίνεται να χτυπήθηκε από ένα «εγκεφαλικό». Έγραφα επί λέξη: «Η προσωπική μου εκτίμηση είναι πως βρισκόμαστε στα πρόθυρα μια ιδιότυπης και πολύ σκληρής παγκόσμιας κρίσης “στασιμοπληθωρισμού”: Με σύγχρονη αύξηση ανεργίας και πληθωρισμού, και η οποία εκτιμώ πως θα εκδηλωθεί σε λίγους μήνες σε πολλά επιμέρους εθνικά οικονομικά συστήματα του πλανήτη. Βρισκόμαστε λοιπόν ενώπιον μιας παγκόσμιας κρίσης σίγουρα πολύ βαρύτερης από αυτές των τελευταίων δεκαετιών και μάλλον σημαντικότερης ακόμα και από την κρίση του ’29, δεδομένης της τρέχουσας, άμεσης και αναπότρεπτης παγκόσμιας σύστασης και διάχυσης της. Δεν ευελπιστώ, δε, σε κάποια εύκολη αναπτυξιακή επαναφορά τύπου V, ειδικότερα για τις λιγότερο ισχυρές και ανταγωνιστικές οικονομίες, καθότι προβλέπω σημαντική αποδόμηση των παραγωγικών ιστών σε πολλά σχετικώς ευάλωτα κοινωνικοοικονομικά περιβάλλοντα, τόσο σε κλαδικούς όσο και σε τοπικούς και εθνικούς όρους. 
Μια εξέλιξη τύπου L μου φαίνεται, λοιπόν, πολύ πιθανότερη για πολλές περιπτώσεις λιγότερο ισχυρών τοπικών και εθνικών οικονομικών συστημάτων. Όλα δείχνουν πως βρισκόμαστε, δυστυχώς, μπροστά στον ορίζοντα μιας πρωτοφανούς κατάστασης ταυτόχρονης κατάρρευσης της προσφοράς και της ζήτησης, με μεγάλες πτώσεις τιμών σε κάποιες αγορές σε μια πρώτη φάση (π.χ. πετρέλαιο) και η οποία πιθανότητα θα ακολουθηθεί από σημαντικές αυξήσεις τιμών σε πολλούς κλάδους παγκοσμίως στη συνέχεια λόγω μείωσης της οικονομικής δραστηριότητας, με επιδεινούμενες αρνητικές προσδοκίες και με σημαντικά αρνητικά πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα.». 
Σήμερα, όπως όλοι διαπιστώνουμε, δεν έπεσα και πολύ έξω στην προσέγγιση μου, δυστυχώς. 
Πάντως, η αλήθεια είναι πως οι επεκτατικές και «αρκετά χαλαρές» νομισματικές και δημοσιονομικές πολιτικές που ακολουθήθηκαν έκτοτε διεθνώς κατάφεραν να ανακόψουν επαρκώς, έως εδώ, την «κατεδάφιση» των παραγωγικών δομών των ισχυρών οικονομιών του πλανήτη. Ευτυχώς και η Ελλάδα μέσα στην ΕΕ, με την πολιτική προστασίας που αξιώθηκε καταφέρνει να παραμένει ακόμα όρθια…

CS: Τι βλέπετε για το επόμενο διάστημα; Θα εκτονωθεί ή θα ενταθεί η κρίση;

ΧΒ: Τα πράγματα είναι και εκτιμώ πως θα παραμείνουν δύσκολα στον ορατό ορίζοντα των επομένων μηνών. 
Η αναδιάταξη και η εξισορροπητική σταθερή αύξηση της παγκόσμιας παραγωγής δεν θα επέλθει στιγμιαία, φυσικά. 
Η ίδια η πανδημία είναι ακόμα παρούσα και αρνητικές πολλαπλασιαστικές επιδράσεις της δεν έχουν ακόμα μηδενιστεί. 
Η τρέχουσα ενεργειακή κρίση δεν προβλέπω να τελειώνει, επίσης, άμεσα καθώς συνδέεται και με τη ζέουσα ανάγκη για μια συνολική ενεργειακή μετάβαση του πλανήτη σε περισσότερο διατηρήσιμες και φιλικές στο περιβάλλον -αλλά και ακριβότερες- ενεργειακές λύσεις. 
Και βέβαια δεν πρέπει να υποεκτιμούμε τις αναδυόμενες διεθνώς πληθωριστικές τάσεις οι οποίες καλούν πλέον σε «λιγότερο χαλαρές» δημοσιονομικές και νομισματικές πολιτικές ώστε να αποφευχθεί η εδραίωση του πληθωρισμού ως «καθημερινότητα» από εδώ και κάτω…

CS: Για να το πούμε με απλούς και κατανοητούς όρους, ο μέσος πολίτης, τι αντίκτυπο να περιμένει στην καθημερινότητα του και για πόσο διάστημα;

ΧΒ: Ας το πάρουμε απόφαση πως η ζωή μας μετά την πανδημία δεν θα είναι πια η ίδια. 
Η πανδημία του COVID-19 επιτάχυνε δραστικά τις εξελίξεις, έδρασε, συνεχίζει και θα συνεχίσει να δρα ως καταλύτης για το γρήγορο πέρασμα σε μια νέα παγκόσμια εποχή. 
Προσοχή, δεν λέω πως η πανδημία άλλαξε τις προδιαγεγραμμένες τάσεις. Όχι. Απλά έσπρωξε απότομα τον κόσμο μας μπροστά, επίσπευσε και επισπεύδει τα «γεννητούρια» μιας νέας κατάστασης πραγμάτων σε παγκόσμιο επίπεδο. 
Και πρέπει όλοι να κατανοήσουμε σιγά σιγά πως η ζωή μας, η ζωή του μέσου πολίτη, από εδώ και κάτω θα είναι σημαντικά διαφορετική σε όλα τα επίπεδα της. 
Στον τρόπο που παράγει, στον τρόπο που καταναλώνει, διασκεδάζει, σπουδάζει, ταξιδεύει, προστατεύει την υγεία του, αντιλαμβάνεται το παρόν και το μέλλον του συνολικά, τελικώς. 
Και δεν αναφέρομαι φυσικά μονάχα στο υγειονομικό σκέλος της πανδημίας το οποίο, ευτυχώς, φαίνεται σιγά σιγά να κλείνει τον κύκλο του συναγερμού και της «φυλάκισης» μας. Αναφέρομαι σε όλα τα δομικά απότοκα που μας αφήνει η πανδημία. Και κοιτάξτε: Όσα μας αφήνει η αναγκαστική προσαρμογή στην πανδημία δεν μου φαίνονται αρνητικά και γκρίζα. Κάθε άλλο. Η νέα εποχή που ανατέλλει εκτιμώ πως φέρνει και πολλές νέες ευκαιρίες για τον μέσο πολίτη, σε ολόκληρο τον πλανήτη. 
Περισσότεροι και καλύτεροι εναλλακτικοί τρόποι να εργαζόμαστε, να επικοινωνούμε και να αναπτυσσόμαστε ξεπροβάλλουν. 
Και εδώ είναι το κρίσιμο θέμα: Να καταφέρουμε ως πολίτες, ως τοπικές και εθνικές κοινωνίες να αξιοποιήσουμε τις αναδυόμενες ευκαιρίες αξιοποιώντας τα δυνατά μας σημεία και να αποφύγουμε τις νέες απειλές θεραπεύοντας τις αδυναμίες μας.

CS: Υπάρχουν αυτήν τη στιγμή «εργαλεία» για τις κυβερνήσεις, ώστε να διασφαλίσουν τις ελάχιστες δυνατές επιπτώσεις στην οικονομία; Κι όταν λέμε οικονομία, προφανώς εννοούμε την τσέπη του πολίτη.

ΧΒ: Υπάρχουν και «εργαλεία» και «φάρμακα». Υπάρχουν και βραχυπρόθεσμες απαντήσεις αλλά πρέπει να συνταχθούν και συνεκτικές μακροπρόθεσμες στρατηγικές αντιμετώπισης. Και στα μάτια μου οι δεύτερες καθίστανται, πλέον, οι σημαντικότερες. 
Δεν αρκεί να απομειώσουμε τις άμεσες επιπτώσεις στο πορτοφόλι του πολίτη από τις αναμενόμενες αυξήσεις στις τιμές των προϊόντων με έναν κύκλο περεταίρω διεύρυνσης των δημόσιων ελλειμάτων μας. Δεν έχει τόσο νόημα να βάλουμε το χέρι στην δημόσια τσέπη ακόμα πιο βαθιά ώστε να ελαφρύνουμε πρόσκαιρα την άλλη τσέπη, την ιδιωτική. 
Αυτό το μόνο που θα καταφέρει σε βάθος χρόνου είναι να επιδεινώσει ακόμα περισσότερο την πολύ δύσκολη υφιστάμενη κατάσταση των δημοσίων ελλειμμάτων και του χρέους μας, να αυξήσει σημαντικά τα σπρεντ των ομολόγων μας στις διεθνείς αγορές, να διευρύνει περαιτέρω το βάρος στον προϋπολογισμό μας για την εξυπηρέτηση του χρέους μας και, πιθανώς, να θεμελιώσει -πάλι…- το θλιβερό σπιράλ ενός αυτοτροφοδοτούμενου πληθωρισμού. 
Αυτό θα είναι μια πολύ κακή εξέλιξη, ας το έχουμε υπόψη μας. Για αυτό δεν είμαι καθόλου υπέρ της αδιέξοδης λογικής ορισμένων που λέει: «κάθε αύξηση των τιμών σήμερα να καλυφθεί αυτομάτως από το δημόσιο λεφτόδεντρο». 
Δεν υπάρχει κάτι τέτοιο, δυστυχώς, αυτό είναι μια φενάκη… Για να αποφύγουμε λοιπόν τις αρνητικές εξελίξεις πρέπει να δώσουμε πρωτεύουσα σημασία στην πραγματική ενίσχυση της ανθεκτικότητας και της προσαρμοστικότητας του παραγωγικού μας ιστού, στην παραγωγή, στην προσφορά. 
Στον κόσμο των επιχειρήσεων μας δηλαδή, σε όλους τους κλάδους δραστηριότητας σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας. 
Και αυτό σημαίνει συστηματική προσπάθεια ενίσχυσης της καινοτομικότητας των επιχειρήσεων μας, με τη χάραξη αποτελεσματικότερων στρατηγικών, με γρήγορη αφομοίωση σύγχρονης τεχνολογίας και με την αναβάθμιση των μηχανισμών της εσωτερικής τους διαχείρισης, μέσα σε ένα πλαίσιο δημόσιων μεταρρυθμίσεων που θα τις απαλλάσσουν από ανόητα βάρη και ανασχέσεις. 
Για μένα αυτός είναι ο μοναδικός βιώσιμος δρόμος προστασίας της «τσέπης του πολίτη», του εργαζόμενου, του επιχειρηματία και του καταναλωτή. 
Οι άλλοι δρόμοι, μου φαίνονται σε τελική ανάλυση ανεπαρκείς, ατελέσφοροι και απλώς «ευχάριστοι στα αυτιά»… 

CS: Εσείς, ως Οικονομολόγος, τι θα προτείνατε; Ποιες ενέργειες και με ποια φυσική σειρά;

ΧΒ: Εν πολλοίς, έχω ήδη απαντήσει στο προηγούμενο ερώτημα σας, αλλά ας γίνω ακόμα πιο σαφής. 
Για μένα βήμα πρώτο είναι φυσικά η «πυρόσβεση». Στήριξη των ασθενέστερων και του παραγωγικού ιστού όσο η πανδημία κάλπαζε. 
Αυτό ευτυχώς επιτεύχθηκε τα δυο προηγούμενα χρόνια από την οικονομική μας πολιτική, με τη βοήθεια της ΕΕ. Σιγά σιγά πρέπει, όμως, να περάσουμε στο δεύτερο βήμα. Μπαίνουμε πλέον στην εποχή της παγκόσμιας «αποδιασωλήνωσης» από την «εντατική του COVID-19». 
Πρέπει η οικονομία μας να σταθεί λοιπόν στα πόδια της και, συγχρόνως, να αρχίζουμε να συγκρατούμε το δημόσιο έλλειμά μας. 
Πρέπει να συνεχιστούν με γρήγορο ρυθμό οι μεταρρυθμίσεις εκείνες που θα βελτιώσουν το επιχειρηματικό περιβάλλον στην Ελλάδα. Γρήγορα. 
Πρέπει να καταφέρουμε να συνεχίζουμε να πείθουμε -με σταθερότητα και χωρίς αμφισημίες- τις διεθνείς αγορές για το αξιόχρεό μας και τις αναπτυξιακές προοπτικές της χώρας μας. 
Αλλά, πάνω από όλα στα μάτια μου, πρέπει να υλοποιήσουμε αποτελεσματικές πολιτικές που να αναβαθμίζουν την επιχειρηματικότητά μας. 
Να τονώνουν έμπρακτα την ανταγωνιστικότητά της και την εξωστρέφειά της. Εδώ είναι η κρίσιμη «μάχη» στην οπτική μου. 
Αλλιώς ο «πόλεμος» δεν βλέπω να μπορεί να κερδηθεί μακροπρόθεσμα…

CS: Η κυβέρνηση έχει προχωρήσει σε μια σειρά μέτρων, έστω και μικρής κλίμακας, τόσο για την ελάφρυνση των φορολογικών βαρών, όσο και για την αύξηση των εισοδημάτων. Θεωρείτε πως σε συνδυασμό με την πανδημία και τις επιπτώσεις της ενεργειακής κρίσης, αυτό θα δημιουργήσει συνθήκες πισωγυρίσματος;

ΧΒ: «Πισωγύρισμα», θέλουμε δεν θέλουμε, δεν υπάρχει ποτέ στην οικονομία και στην κοινωνία, αγαπητέ. 
Σε κάθε οικονομία και κοινωνία, σε όλη την ανθρώπινη ιστορία, το ίδιο. «Δεν μπορείς να μπεις δυο φορές στο ίδιο ποτάμι», μας θυμίζει ο Ηράκλειτος. 
Έτσι και για την Ελλάδα. Έχουμε μπροστά μας μια νέα εποχή. Ναι, δύσκολη. Αλλά και γεμάτη νέες ευκαιρίες. 
Φυσικά διατηρούνται και αναπαράγονται και σήμερα πολλές παραδοσιακές παθογένειες και αγκυλώσεις. Πολλές αδυναμίες και ανεπάρκειες διαιωνίζονται, δυστυχώς. 
Η δύσκολη ανηφόρα της ανάπτυξης για την οικονομία και την κοινωνία μας είναι μπροστά. Η μείωση των φορολογικών βαρών είναι φυσικά στη σωστή κατεύθυνση. 
Αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε και την ανάγκη δημοσιονομικής ισορροπίας. Δεν είμαστε μια πλούσια οικονομία, δεν έχουμε την πολυτέλεια υπέρογκων δημοσίων δαπανών για οτιδήποτε, δεν «μας τρέχουν από τα μπατζάκια» πόροι, για να χρησιμοποιήσω μια λαϊκή πειραιώτικη έκφραση. 
Και τα δύσκολα είναι μπροστά. Αυτό δεν πρέπει όμως να μας γεμίζει απαισιοδοξία. Όχι. Νομίζω πως μπορούμε να τα καταφέρουμε ακόμα καλύτερα στο μέλλον. 
Στο χέρι μας, στο χέρι της κοινωνίας μας να βρει τις αποτελεσματικές λύσεις. Δικιά μας ευθύνη και πρόκληση.

CS: Με αφορμή την πανδημία, είδαμε τις ηλεκτρονικές αγορές και συναλλαγές να εκτοξεύονται. Πιστεύετε ότι ο ψηφιακός μετασχηματισμός σε όλα τα επίπεδα της πραγματικής οικονομίας θα σταθεί ικανός να ανασχέσει τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης;

ΧΒ: Είμαστε πλέον μέσα στη ψηφιακή εποχή, παγκοσμίως. 
Η 4η βιομηχανική επανάσταση ήδη καλπάζει παντού γύρω μας. Διαδίκτυο πανύψηλων ταχυτήτων, πράσινη ενέργεια, ρομποτική, βιοτεχνολογία, γενετική και τόσοι νέοι κλάδοι εκτινάσσονται αναδιαμορφώνοντας δραστικά τον παγκόσμιο οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον στη ζωή μας. 
Ένας όντως θαυμαστός -αλλά και δύσκολος και απαιτητικός- νέος κόσμος ξεπροβάλλει μπροστά στα μάτια μας. Ένας νέος κόσμος που για να τον «ταξιδέψεις» με επιτυχία χρειάζονται «νέα πανιά»: νέες γνώσεις, νέες ικανότητες, νέες συμπεριφορές και, κυρίως, «νέα μυαλά». 
Και ας μην ξεχνάμε σε αυτό το σημείο πως ο μόνος αποτελεσματικός δρόμος που καταφέρνει να βγάλει οποιονδήποτε φορέα δράσης (εργαζόμενο, επιχείρηση, κυβέρνηση, χώρα…) έξω από την κρίση, ο μόνος που μπορεί να χαρίσει ένα εφικτό και βιώσιμο μονοπάτι ανάπτυξης, πάντοτε, είναι η καινοτομία. Μόνον αυτή. 
Ο καθημερινός αγώνας για την έμπρακτη βελτίωση της αποτελεσματικότητάς μας σε όλα τα επίπεδα. 

CS: Έχετε κανένα βιβλίο στα σκαριά αυτό το διάστημα;

ΧΒ: Τα σκαριά μου, ευτυχώς ή δυστυχώς, δεν μένουν ποτέ αδειανά, για να χαριτολογήσουμε και λίγο. 
Ναι, ετοιμάζω δυο βιβλιαράκια τα οποία «κυοφορώ» τα τελευταία χρόνια. Αργά ή γρήγορα θα έρθει η ώρα του «τοκετού» τους. 
Νομίζω, πάντως, πως σχετικά γρήγορα πλησιάζουμε σε αυτήν τη στιγμή και για τα δύο. 
Το ένα μάλλον θα ονομάζεται «Τα σταυροδρόμια της οικονομικής σκέψης». Πρόκειται για μια προσωπική μου περιήγηση, για ένα «υποκειμενικό» ταξίδι στα όσα θεωρώ με τη δική μου ματιά, κομβικά σημεία στην εξέλιξη της οικονομικής σκέψης και επιστήμης, από την αρχαιότητα έως σήμερα. 
Το δεύτερο θα ονομάζεται «Φιλοδοξίες ανάπτυξης» και θα περιλαμβάνει δημοσιευμένα άρθρα μου, συνεντεύξεις, ομιλίες και σχόλια -κατά την περίοδο από το 2018 έως τη στιγμή που θα εκδοθεί- και όπου παρουσιάζω τις απόψεις μου για τη σύγχρονη παγκόσμια κοινωνικοοικονομική δυναμική, για το τρέχον κοινωνικό και πολιτικό περιβάλλον στην Ελλάδα και για όσα θεωρώ σημεία - κλειδιά για το αναπτυξιακό μέλλον της χώρας μας.

CS: Δίνοντας πάντα την ευκαιρία στους προσκεκλημένους μας να κλείνουν την συνέντευξη με όποιον τρόπο εκείνοι επιθυμούν, θα θέλαμε να κλείσετε την συνάντηση μας με όποιον τρόπο θέλετε.

ΧΒ: Αν μου ζητούσαν να διαλέξω δυο γνωμικά που τα θεωρώ πολύ χρήσιμα για την κατάσταση που βιώνουμε σήμερα στην Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως θα ήταν τα εξής: 
Το πρώτο θα ήταν το «πρέπει να συνυπάρχει η απαισιοδοξία της γνώσης με την αισιοδοξία της θέλησης» του Αντόνιο Γκράμσι. 
Το δεύτερο, μάλλον ακόμα πιο οξυδερκές αν και κάπως ξινό, «η βάση της αισιοδοξίας είναι αγνός τρόμος» του Όσκαρ Ουάιλντ.

Καλή δύναμη σε όλους μας…