ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ

Ο όρος brain drain (διαρροή εγκεφάλων) αναφέρεται στη μαζική εκροή ανθρώπων που διαθέτουν υψηλού επιπέδου προσόντα και δεξιότητες από μια γεωγραφική περιοχή για μόνιμη εγκατάσταση σε άλλες γεωγραφικές περιοχές. Ο όρος πρωτοεμφανίστηκε τη δεκαετία του 1960 στη Μεγάλη Βρετανία προκειμένου να περιγράψει την μετακίνηση επιστημόνων από την μεταπολεμική Ευρώπη προς στις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά. Στις μέρες μας χρησιμοποιείται για να περιγράψει το φαινόμενο της μετανάστευσης επιστημόνων από τις λιγότερο προς τις περισσότερο ανεπτυγμένες χώρες και περιφέρειες. Άλλοι όροι που χρησιμοποιούνται στη διεθνή βιβλιογραφία είναι «φυγή ανθρώπινου κεφαλαίου» (human capital flight), μετανάστευση ταλέντων (talent migration), μετανάστευση υψηλών δεξιοτήτων (high skilled migration).

Το brain drain δεν είναι αποκλειστικά αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης αλλά αντανακλά και τις ευρύτερες παραγωγικές, διαρθρωτικές αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας που δυσκολεύουν τη δημιουργία ποιοτικών, παραγωγικών και καλά αμειβομένων θέσεων εργασίας υψηλής εξειδίκευσης. Σημαντικοί λόγοι φυγής είναι επίσης η έλλειψη αξιοκρατίας, η διαφθορά, οι κακής ποιότητας κοινωνικές παροχές και οι κακές εργασιακές συνθήκες σύμφωνα με τον ΣΕΒ (Σύνδεσμο Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών).

Τα τελευταία χρόνια με πρωτοβουλία ιδιωτικών και δημόσιων φορέων γίνεται προσπάθεια τόσο για την αποφυγή των μαζικών εκροών ατόμων με υψηλά προσόντα, όσο και για την ενθάρρυνση της επιστροφής αυτών που έχουν φύγει ή τη διασύνδεση και λειτουργική δικτύωση του με την Ελληνική διασπορά. Το δυστύχημα είναι ότι η χώρα μας δεν μπορεί να στηρίξει ερευνητικά προγράμματα διότι δεν υπάρχει χρηματοδότηση όπως λέει και ο κ. Γεώργιος Βρακάς, ο μετρ των μεταμοσχεύσεων στο νοσοκομείο της Οξφόρδης που πρόσφατα τιμήθηκε με το Παγκόσμιο Βραβείο Μεταμοσχεύσεων, το οποίο είναι η ύψιστη τιμή για έναν χειρουργό στο συγκεκριμένο πεδίο.  

Ρωτήσαμε πέντε νέους, φοιτητές για το θέμα ως εξής:

Σκέφτεσαι να φύγεις στο εξωτερικό μετά τις σπουδές σου;

α) Αν ναι για ποιο λόγο και τι θα μπορούσε να σε κρατήσει εδώ;

β) Αν όχι, τι είναι αυτό που σε κρατάει εδώ;

Οι απαντήσεις που πήραμε από αυτούς τους πέντε αυριανούς επιστήμονες ποικίλουν:

Σ. Σ.

Πάντειο Πανεπιστήμιο Τμήμα Ψυχολογίας – 3ο  έτος

Σκέφτομαι να φύγω στο εξωτερικό για μεταπτυχιακό και έπειτα σαν πλάνο έχω να γυρίσω εδώ. Δεν θα ήθελα να φύγω μόνιμα στο εξωτερικό, παρά μόνο για σπουδές.

Θεωρώ ότι η Ελλάδα είναι μια χώρα που υπεραγαπώ και δεν θα μπορούσα να την αφήσω εύκολα. Επίσης δεν θα ήθελα να φύγω μακριά από τους γονείς μου, και θεωρώ ότι με τις σωστές βάσεις μπορώ να εργαστώ με σωστές απολαβές. Δηλαδή πιστεύω πως αν επενδύσω στην εκπαίδευση μου, θα μπορέσω να βρω και στην Ελλάδα μια δουλειά που να με καλύπτει και ψυχικά και οικονομικά. Αν από την άλλη δεν βρω κάτι που να πληροί τις παραπάνω προϋποθέσεις, θα σκεφτώ να φύγω στο εξωτερικό, πιο πολύ για το οικονομικό κομμάτι. 

Μ. Γ.

Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής - 3ο έτος

Δεν έχω σκοπό να φύγω στο εξωτερικό καθώς πιστεύω πως οι ευκαιρίες που θα βρω στην ελληνική αγορά εργασίας θα με καλύψουν σαν άτομο.

Α. Ρ.

Τμήμα: Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής (Πρώην ΤΕΙ Στερεάς Ελλάδας) – 4ο έτος

Προς το παρόν και για το διάστημα αφότου τελειώσω τις σπουδές θα προτιμούσα να μείνω στο μέρος που γεννήθηκα, ώστε να δω τις συνθήκες που επικρατούν στην αγορά εργασίας έτσι ώστε να διαπιστώσω εάν μακροπρόθεσμα επωφεληθώ .

Αρχικά αυτό που με κρατάει στην Ελλάδα είναι οι φίλοι μου , η οικογένεια μου , αλλά γενικώς η καθημερινότητα στην οποία συστρέφομαι. Μόνο στην ιδέα της ξενιτιάς, με φαντάζει συναισθηματικά πιο εξουθενωμένο. 

Φ.Μ. 

Διεθνών Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών, Πάντειο Πανεπιστήμιο - 2ο έτος

Κατά την γνώμη μου, οι περισσότεροι πτυχιούχοι που θέλουν να εργαστούν πάνω στο αντικείμενο που σπούδασαν είναι αναγκασμένοι να εγκαταλείψουν την Ελλάδα, έστω και για ένα σύντομο χρονικό διάστημα , καθώς η ίδια τους η χώρα όχι μόνο τους περιφρονεί αλλά και πολλές φορές τους εργαλειοποιεί. Αυτή η απαξίωση σε συνδυασμό και με άλλους παράγοντες με έχουν ωθήσει να επιλέξω κι εγώ το εξωτερικό έναντι της χώρας μου. 

Πιο συγκεκριμένα, δεν θα μπορούσα να μείνω σε ένα κράτος που δεν δίνει ευκαιρίες στην νεολαία και δεν επενδύει στην εκπαίδευση, η οποία φαίνεται να έχει μείνει προσκολλημένη σε προηγούμενες δεκαετίες. Εκτός από αυτή την αδιαφορία, η καταστρατήγηση την πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων μας , ιδιαίτερα αυτή την περίοδο με το πρόσχημα της πανδημίας, η συνεχής αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων αλλά και προπάντων η αύξηση της ρητορικής μίσους από το κυβερνόν κιόλας κόμμα απέναντι σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες καθιστούν την απόφασή μου ειλημμένη. Φυσικά και στον οικονομικό τομέα οι πενιχροί μισθοί  που λαμβάνουν οι νέοι πτυχιούχοι ,οι οποίοι δεν αρκούν για τη διασφάλιση όχι του ευ ζην αλλά ούτε του ζην, είναι ένας ακόμα σημαντικός λόγος. Και όλα αυτά ενώ το ίδιο το κράτος μοιράζει εκατομμύρια σε ΜΜΕ και πολεμικούς εξοπλισμούς. 

Συνεπώς, όλα τα παραπάνω μου έχουν δημιουργήσει ένα αίσθημα απογοήτευσης και οργής που με την σειρά τους με εξώθησαν στην απόφασή μου. Αν άλλαζε η ελληνική πραγματικότητα στο άμεσο μέλλον θα μπορούσα να σκεφτώ τον εαυτό μου να εργάζεται στην Ελλάδα. Το γεγονός όμως ότι είναι 2022 και ακόμα αδυνατούν μερικοί να αναγνωρίσουν τον όρο γυναικοκτονία με κάνει να πιστεύω ότι έχουμε να διανύσουμε χιλιόμετρα ακόμα.

Ι. Σ.

Πτυχιούχος Πανεπιστημίου Αιγαίου, Τμήμα Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων

Όχι δεν σκέφτομαι να φύγω στο εξωτερικό, αγαπώ την χώρα μου και θα ήθελα να εξαντλήσω τις επαγγελματικές επιλογές μου προτού κάνω κάποια τέτοια κίνηση. Σίγουρα οι συναισθηματικοί λόγοι με κρατάνε στην Ελλάδα, όπως η οικογένεια και οι φίλοι μου . Έξαλλου ποιος δεν αγαπάει την πατρίδα του;

Η χώρα μας εξακολουθεί να παραμένει παγιδευμένη στην κρίση και ουσιαστικά η ανάπτυξη δεν έχει έρθει ακόμα. Προτάσεις πολλές, όπως αυτή που υπογράφουν 53 Έλληνες επιστήμονες του εξωτερικού και της Ελλάδας, για τη δημιουργία του Εθνικού Δικτύου Αριστείας, το οποίο στοχεύει στη δημιουργία θέσεων εργασίας για νέους επιστήμονες, τη συνεισφορά της επιστήμης στην οικονομία, την αναβάθμιση των πανεπιστημίων της Ελλάδας στην παγκόσμια κατάταξη και την προσέλκυση επενδυτών που αναζητούν ευκαιρίες στις νέες τεχνολογίες.

Ωστόσο αυτό που πραγματικά πρέπει να γίνει, είναι να ξεκινήσει ένας ουσιαστικός τριμερής διάλογος από το κράτος και πιο συγκεκριμένα από την εκάστοτε κυβέρνηση με τους νέους αλλά και τον επιχειρηματικό κόσμο, ώστε να εξεταστούν σε βάθος οι ανάγκες της νέας γενιάς σε συνάρτηση με αυτές του μοντέρνου επιχειρείν και να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις και οι συνθήκες ώστε το κίνητρο για αναζήτηση εργασίας στο εξωτερικό να μην υφίσταται.

Αυτό πρέπει να γίνει ξεκινώντας από την ολική αναδιοργάνωση της εκπαίδευσης και του εθνικού συστήματος υγείας και προχωρώντας και στους υπόλοιπους τομείς. Η Ελλάδα είναι μια χώρα που εξάγει ικανότατα ‘’μυαλά’’, τα οποία κατακτούν περιζήτητες θέσεις εργασίας στο εξωτερικό. Γιατί να μην το “γυρίσουμε» αυτό υπέρ μας, δημιουργώντας τις κατάλληλες συνθήκες, ώστε για παράδειγμα, τα πανεπιστήμια μας να είναι πρότυπα και να έρχονται νέοι από άλλες χώρες για τις σπουδές τους; Γιατί να μην έχουμε τις κατάλληλες συνθήκες στα νοσοκομεία μας, ώστε να έρχονται από το εξωτερικό άτομα να νοσηλευτούν και να χειρουργηθούν, μιας και τους ικανότατους γιατρούς τους έχουμε ήδη;

Σίγουρα θα μπορούσαμε να πούμε πολλά, όμως οι θεωρίες δεν προσφέρουν τίποτα από μόνες τους χωρίς πράξεις. Χρειάζεται ουσιαστική δουλειά, διάλογος με τους νέους και τις επιχειρήσεις, μα κυρίως θέληση από την εκάστοτε κυβέρνηση ώστε το braindrain να μετατραπεί σε brain gain.